Komunikasaun Efetivu ba Kanorin sira

Saida maka Komunikasaun? Komunikasaun maka prosesu ida atu
fó no simu mensajen.

Baibain Komunikasaun ne’e akontese liuhusi ema ida ho ema seluk,
individu ho grupu no grupu ho grupu. Komunikasaun ne’e akontese
liuhusi orál (verbál) no jestu sira husi espresaun isin-lolon nian
non-verbál.

Tuirmai, ita sei halo jogu komunikasaun efetivu ho
modelu skema iha leten ho maneira verbál.

1. Manorin husu kanorin sira atu hamriik hamutuk
   iha grupu ida.
2. Hafoin ne’e, manorin husu kanorin sira hamriik
   iha liña naruk ida.
3. Husu kanorin voluntáriu na’in-ida, atu hamriik iha
   liña oin kedas.
4. Tuirmai, manorin prepara mensajen badak ida,
   manorin sei pasa mensajen ne’e, sei ko’alia
   neineik de’it ba kanorin voluntáriu ne’e. Manorin
   sei repete to’o dala tolu de’it.
5. Ho nune’e, manorin husu kanorin ne’e atu fahe
   tutan ba ninia kolega sira seluk iha grupu. Fahe
   tuituir malu, husi liña oin to’o liña kotuk. Manorin
   sei husu kanorin hotu Ko’alia ho lian neineik,
   liuhusi bixu-bixu ba tilun de’it. (Ko’alia no sei repete
   to’o dala rua de’it).
6. Ikusmai, manorin husu kanorin iha liña ikusliu hodi
   fó sai fraze ne’ebé nia rona ho lian maka’as.
7. Manorin halo rezumu ho hahusuk ba kanorin
   dahuluk:
   a) Fraze ne’e, hanesan ho fraze ne’ebé nia
   pasa ba nia kolega ka lae?
   b) Mensajen ne’e, lakon tiha ka troka tiha ona
   liafuan balun?
   c) Husu ba kanorin sira hotu, tanba saida maka
   mensajen hirak-ne’e la kompletu?
   d) Saida mak akontese, karik mensajen
   hirak-ne’e pasa la kompletu?
   
   

NB:
Bainhira kanorin sira hato’o sira-nia hanoin,
manorin hahú halo nota tuir opiniaun
ne’ebé sira hato’o.

8. Ikusliu, manorin lee sai mensajen xave ne’ebé nia
   fó ba kanorin voluntáriu bainhira hahú
   atividade ne’e no halo komparasaun ho rezultadu
   mensajen ikus. Kontinua halo rezumu badak ba
   atividade, husi opiniaun sira-ne’ebé maka mosu
   durante diskusaun.

Xave mensajen badak:

1. Iha dadeer, António prepara ninia livru sira. Nia mós
   matabixu sasoro kahur ho marungi no manu-tolun
   da’an molok bá eskola.
2. Áma no apá prepara matabixu ba Antonio molok bá
   eskola.

Regra Jogu:

1) Bainhira pasa mensajen, sei bele repete to’o
dala rua de’it.
2) Bainhira pasa mensajen sira, labele hakerek iha
surat-tahan, maibé rona no pasa tutan filafali.
3) Kada ema, labele ko’alia ba malu durante
atividade. Bele ko’alia bainhira nia hahú simu
mensajen no pasa filafali ba iha nia kolega sira
seluk.

Konkluzaun:
Manorin sira, komunikasaun ne’e importante
tebes iha prosesu aprendizajen hodi bele tulun
ita atu fó mensajen, oinsá kanorin sira bele
rona no komprende ho di’ak. Liuliu, bele halo
verifikasaun filafali ba sira-nia komprensaun.

NB ba Manorin:
Iha prosesu halo konkluzaun, manorin bele
husu kanorin sira atu bele halo komparasaun
tuir sira-nia esperiénsia moris loroloron nian.